Op de avond, nadat Van Loon en een groene ondernemer hadden gesproken en er vragen gesteld mochten worden, nam ik het woord:
"Ik ben Martijn, van Den Haag Fossielvrij en de Haagse Klimaatbeweging. Ik wil graag wat zeggen tegen de VVD, over duurzaamheid.
Ruim een jaar geleden was ik ook bij Politiek en Pils. Toen was het ook een inspraaksessie voor het verkiezingsprogramma voor de gemeenteraadsverkiezingen.
Ik was die avond gekomen om over het klimaat te vertellen. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van vier jaar ervoor werd het klimaat namelijk slechts ergens achteraf een keer in het programma genoemd.
Frits Huffnagel, de schrijver van het programma voor gemeenteraadsverkiezingen die nu zouden komen, zei daarop: 'dat gaan we dit keer helemaal anders doen, het klimaat komt vooraan!'
Kort daarop bleek de VVD echt een nieuwe, groene koers ingeslagen.
In de klimaatbeweging waren sommigen daar nog wat sceptisch over: hoe diep zit dat plotselinge groene gevoel nu echt?
Maar ik geloofde wel in de groene intenties.
En inderdaad heeft Den Haag nu een concept-coalitieakkoord dat echt ambitie heeft, met, onder andere, Den Haag klimaatneutraal in 2030.
Maar... nu organiseert de VVD een avond over duurzaamheid waar Marjan van Loon van Shell spreekt.
Ik geloof niet dat Shell een leider is in de transitie. Ik geloof dat Shell achteraan loopt en de transitie nét een beetje langzamer wil laten gaan om toch zoveel mogelijk uit de grond te kunnen halen.
Dat blijkt onder andere uit 24 van de 25 miljard aan investeringen, die ze nog steeds doen in fossiel, niet in duurzaam.
Maar ik wil het niet hebben over de intenties van Shell, ik wil een oproep doen aan de VVD: kijk Buitenhof van afgelopen zondag.
In die uitzending spraken twee sociologen, Willem Schinkel en Jason Moore, over het Antropoceen, het eerste door de mens veroorzaakte geologische tijdperk.
Moore zegt daarover in de uitzending: 'Maar die omschrijving klopt niet helemaal, het is niet door dé mens veroorzaakt...' Hij laat dan een stilte vallen en volgens mij kun je die onder andere invullen met "maar door de 1%".
Ik wil niemand in een hoek drukken, maar ik denk dat de VVD een partij is die zich, onder meer, richt op de 1%. Of misschien is iedereen hier aanwezig, iedereen die zich met politiek bezighoudt, de 1%. Of misschien wel heel Nederland.
Dus ik roep op: neem je verantwoordelijkheid. Als deel van het geheel, maar ook vanuit de positie waarin je je bevindt."
Na mijn bijdrage volgden de echte vragen en zo'n 20 minuten later een pauze.
Mijn buurman sprak mij aan:
"Waarom zijn wij de 1%? Waarom zouden VVD’ers niet geven om duurzaamheid? Misschien val ik nu teveel over je heen en bedoel je het niet zo, maar ik heb het al zo vaak gehoord."
Ik antwoordde: "De 1% was vooral om een bruggetje te maken naar de Buitenhof uitzending."
Toen schoof Marjan van Loon bij ons aan.
Hoewel ik tijdens het politiek café niet rechtstreeks op Van Loons bijdragen was ingegaan, had ik er wel verschillende reacties op geformuleerd. Eentje daarvan sprak ik nu tegen haar uit: "U zegt dat we de transitie samen moeten doen. Het spijt me, maar daarin hoor ik vooral dat Shell de verantwoordelijkheid buiten zichzelf legt, bij de maatschappij, bij de politiek." Van Loon reageerde met dat Shell het toch echt goed bedoelde, zoiets.
De buurman begon over een concrete oplossingsrichting: CO2-tax. Van Loon reageerde daarop door uit te leggen hoe moeilijk dat is: heel de wereld moet erin meegaan en de prijs zou naar iets van 100 euro per ton moeten, zo'n 10 keer meer dan het nu in het Europese ETS-systeem is.
Ik begon over míjn concrete oplossingsrichting: degrowth.
Van Loon was haar bijdrage begonnen met aangeven hoe moeilijk klimaatverandering is op te lossen, vanwege bevolkingstoename en de toenemende vraag aan welvaart bij die bevolking. Ik zei nu: "Ik was bij Shell's aandeelhoudersvergadering, de AGM, daar interviewde ik een Mapuche, een inheemse man uit Argentinië. Hij had het over Buen Vivir: goed leven. Dat komt onder andere neer op niet méér gebruiken dan je nodig hebt.
“Kan Shell bijvoorbeeld geen reclame maken voor minder vliegen?"
Van Loon reageerde daarop door te zeggen dat de wereld daar niet heel enthousiast op zou reageren, het hypocriet zou vinden als Shell daarmee zou komen.
Ik kon en kan haar daarin geen ongelijk geven. Maar ik kan ook niet helpen boos te worden over deze reclame van Shell, dat ook als een soort bioscoopreclame voor de AGM werd vertoond. Wat vrouwenemancipatie méér te maken met Shell dan degrowth? Waarom niet het imago van Shell oppoetsen met een boodschap die meer terzake is, die over energieverbruik gaat?
Hier was de pauze afgelopen. Van Loon zei ons later nog te spreken, maar ik geloof dat ze de tweede helft van de avond heeft geskipt.
Na het tweede gedeelte van de avond, wilde ik een foto van Den Haag Fossielvrij maken bij de borrel, van Ramon, Liesbeth en mij. Ik schoot een VVD'er daarvoor aan en die maakte een leuke foto.
Daarna hadden we een gesprekje.
Hij vond ons leuk en wij hem. Hij vond ons, geloof ik, in eerste instantie leuk als een soort curiosum: iets dat je niet snel tegenkomt bij een VVD-borrel. Ook kon hij bij ons zijn klimaatzorgen kwijt.
Toen we meer gewend waren aan elkaar vroeg hij: "Maar ik ben benieuwd: hebben jullie ook oplossingen?" Ramon legde daarop degrowth uit: het idee dat oneindige groei op een eindige planeet misschien niet eeuwig door kan gaan.
Ik was blij dat Ramon dat antwoordde, omdat ik de oplossingenvraag niet zo fijn vind. Uitleggen waarom ik dat vind, vind ik moeilijk zonder daarbij mensen af te schrikken. Na Ramons voorbeeldige uitleg en omdat we het goed met elkaar konden vinden, probeerde ik het toch: "De oplossingenvraag is onderdeel van een narratief. Hij past bij één van de antwoorden die ik Van Loon had willen geven: als je vaak genoeg zegt dat de transitie heel moeilijk is, dan máák je hem ook heel moeilijk. Er zíjn oplossingen, maar onze uitdaging ligt niet op technisch vlak, maar breder, zoals politiek en maatschappelijk. Dat is ook waarom we vanavond hier met Den Haag Fossielvrij zijn."
Gelukkig had onze gesprekpartner begrip voor wat ik zei. Ook was hij één van de VVD'er die ik die avond sprak, die aangaf dat degrowth niet voor alle VVD'er een vies woord is: ook VVD'ers zien in dat de planeet niet oneindig veel kan hebben.
Een meisje dat ik sprak dacht dat er een generatiekloof is: jonge VVD'ers geven om het klimaat en de planeet, sommige 50 plussers vinden het maar onzin.
Ze verontschuldigde zich voor dat ze niet zoveel wist van het klimaat als ik. Maar dit soort dingen hebben wel haar interesse, legde ze uit. Ze had haar scriptie geschreven over hoe verantwoord de modeindustrie is. Haar conclusie was dat als je beter kijkt naar de fairtrade beloften van de grote modeketens, dat die niet zo diep blijken te gaan.
Ik verzekerde haar dat als ze tot dat inzicht was gekomen, ze qua kennis niet minder ver is dan ik. Ook verzekerde ik haar dat ik dacht dat ze okay is: mensen die actief zijn bij een politieke partij, tonen wat mij betreft echte maatschappelijke betrokkenheid.
Het laatste borrelgesprek (pilsgesprek) dat indruk achterliet bij me, wilde ik eigenlijk uit de weg gaan.
Van Loon had aan het begin van haar bijdrage iemand in de zaal voorgesteld: een meneer die namens Shell de vier grote steden wil begeleiden in de transitie.
Ik had Ramon telefoonnummers met die meneer zien uitwisselen en dat had me stiekem maar geïrriteerd: heulen met de vijand!
Ik weet nu nog steeds niet of ik gelukkig ben dat die meneer die taak bij Shell op zich heeft genomen, maar hij liet als persoon een goede indruk bij me achter.
Alle gesprekken die ik die avond had gehad, waren de moeite waard en nuttig. Maar ook hadden ze een element gehad, dat me vaak licht irriteert. Altijd als het over klimaatverandering gaat, dan komen mensen met oplossingen. Ik snap dat ze dat doen. Het is aardig dat ze dat doen, want het geeft aan dat ze om klimaatverandering geven. Maar ergens vind ik het ook arrogant en een beetje dom. Ik vind het arrogant om te denken dat zíj klimaatverandering hebben opgelost, vanochtend, toen ze onder de douche stonden te mijmeren. Ik vind het vaak een beetje dom, omdat ze zo vaak met deeloplossinkjes komen.
Ík ben ook arrogant, hoor: ik denk dat klimaatverandering niet zo moeilijk is op te lossen, ik denk dat alleen heel het systeem om moet, heel de maatschappij. Maar dat is geen oplossing die je als het ei van Columbus kan poneren in een gesprek.
Bij deze meneer lukte het me wel om meer tot de kern te komen, ik denk geïnspireerd door heel de avond.
Ik zei: "Ik zie het eigenlijk zwarter dan ik in mijn bijdrage vertelde. In de Buitenhof uitzending die ik aanhaalde begon socioloog Moore met zeggen 'Ik denk dat we de opwarming niet tot 2 graden kunnen beperken. Ik denk dat ook. ...Maar ook denk ik dat we ons toch moeten blijven inzetten."
"Om de opwarming te beperken tot bijvoorbeeld 2,2 graden?," vroeg de meneer.
Ik antwoordde: "Nee. In No Is not Enough schetst Naomi Klein een toekomstbeeld van red zones en green zones. In de green zones wonen de rijken, zij hebben geen last van de gevolgen van klimaatverandering, profiteren er zelfs van. In de red zones woont, en crepeert, de rest van de wereld. Ik zet me nu in om die scheiding te beperken."
Terwijl ik dat zei, realiseerde ik me: net zoals klimaatverandering zichzelf versterkt, door CO2 die bijvoorbeeld vrijkomt uit smeltend poolijs; zal ook sociale onrust zichzelf versterken; klimaatvluchtelingen zullen een belasting zijn voor de het land waarin ze worden opgenomen, helemaal door de miljoenen die het er zullen zijn; de bereidheid om ze op te nemen zal zo afnemen en de wereld zal nóg meer verdeeld raken.
VVD'ers die het zich nu kunnen veroorloven te geven om het klimaat zullen afnemen. En wie weet of ik het me straks nog kan veroorloven.
De meneer hielp me door niet te beginnen over oplossingen, over maatregelen die de steden kunnen gaan nemen, maar door begrijpend de knikken.
Bij Politiek en Pils, met Ramon en Liesbeth
