Herstarters betere ondernemers, vanuit een moeilijkere omgeving

Interview met Aleksander Borger over zijn afstudeerscriptie ‘Opnieuw beginnen: De invloed van faillissement op hernieuwd ondernemerschap’ voor zijn studie Bedrijfskunde

Sommige ondernemers kiezen na faillissement voor het maken van een herstart. Voor zijn afstudeerscriptie heeft Aleksander Borger acht ondernemers geïnterviewd over de invloed van faillissement op hun hernieuwde ondernemerschap. Hij heeft gekeken naar de ondernemers zelf alsmede hun omgeving:  banken, klanten, leveranciers en familie. Naast de zakelijke gevolgen voor een ondernemer heeft hij gekeken naar de persoonlijke gevolgen, of een ondernemer bijvoorbeeld veel vrienden is kwijtgeraakt en of hij persoonlijke groei heeft doorgemaakt. Zijn conclusie: herstartende ondernemers zijn betere ondernemers geworden, maar moeten werken vanuit een moeilijkere omgeving. 

Is het niet zo dat je financieel helemaal niets meer kunt na een faillissement?

"Dat is alleen als je zogenaamd in privé failliet gaat en niet alleen je B.V..

Als je in privé failliet gaat dan kan je bijna niks meer. Dan sta je geregistreerd bij banken en bij het BKR, je krijgt een bewindvoerder waardoor je zelf geen financiële beslissingen meer mag nemen, je moet je huis verkopen, je kan geen mobiel telefoonabonnement meer krijgen en noem maar op."

Je kunt dus beter niet in privé aansprakelijk zijn voor een bedrijf?

"Dat klopt, maar om financiële en fiscale redenen kan men er toch voor kiezen. Een B.V. starten kost namelijk veel geld. Fiscaal gezien is het starten van een B.V. pas interessant vanaf een omzet van ongeveer 100.000 euro.  Een andere reden dat men zich toch in privé aansprakelijk laat stellen is omdat de bank daar altijd om vraagt. De bank heeft bijvoorbeeld graag je huis als onderpand."

Maar de gefailleerde en opnieuw begonnen ondernemers die je voor je onderzoek geïnterviewd hebt, zijn wijzer geworden en hebben zich nu niet meer in privé aansprakelijk laten stellen?

"Op één van de zeven geïnterviewde ondernemers na. Ze zijn toch voorzichtiger geworden. Die ene kon een B.V. financieel niet opbrengen. "

Maar hoe is het ze gelukt nu niet in privé aansprakelijk te zijn? Gewoon harder proberen?

"Ik denk het. Ze zullen ook de extra motivatie gevoeld hebben van niet nog een keer in privé failliet willen gaan."

Hoe zetten gefailleerde ondernemers weer de eerste stap naar ondernemerschap?

"Ze beginnen vaak heel goedkoop. Twee van de ondernemers uit mijn onderzoek zitten nu bijvoorbeeld in een oude loods. Letterlijk: ze zijn vanuit een oude loods bezig weer een onderneming op te zetten.

Verder vinden ondernemers gewoon een weg. Eén van de ondernemers uit mijn onderzoek heeft zo tegen zijn leveranciers gezegd: 'als jullie blijven leveren dan neem ik de schulden in privé over'."

Zou je zelf ondernemer willen worden?

"Ik denk het wel."

Heb je zelf faillissementen meegemaakt?

"Ikzelf niet. Maar mijn vader is failliet gegaan. Daarbij heb ik bij een bedrijf gewerkt dat failliet is gegaan en ken ik ondernemers die dat is overkomen. Als je faillissementen zelf zo meemaakt, dan blijft je dat wel bij."

Wat ontbrak er momenteel in onderzoeken naar herstarten na faillissement?

"Met mijn onderzoek heb ik geprobeerd de sociale omgeving van de ondernemer een rol te geven. Daar wordt over het algemeen maar weinig aandacht aan besteed.

Uit mijn onderzoek blijkt overigens dat de invloed van de omgeving beperkt is."

Wat is de conclusie van je onderzoek?

"Dat herstartende ondernemers betere ondernemers zijn geworden, maar vanuit een moeilijkere omgeving.  Daaruit volgt mijn aanbeveling: er zitten gewoon goede ondernemers tussen gefailleerde ondernemers, die ondernemers zouden interessant moeten zijn voor bijvoorbeeld banken.

Banken zouden dan wel uit moeten zoeken wie die goede ondernemers zijn."

Banken zouden dat moeten doen?

"Ja. Die zouden de oorzaken en de gevolgen van het faillissement moeten bekijken. De oorzaken zeggen vaak al veel over een ondernemer. De gevolgen kunnen lang nadreunen. Als het faillissement niet goed is afgehandeld, is het riskant voor een bank om geld in een ondernemer te steken."

Wat zou de overheid moeten doen?

"De overheid zou hulp ter beschikking kunnen stellen, op zakelijk en persoonlijk vlak. Bijvoorbeeld door middel van een helpdesk."

De Belastingdienst wordt vaak genoemd in je scriptie. Dat is ook gewoon een schuldeiser bij faillissement?

"Ja, dat is de belangrijkste schuldeiser, en daarna de bank. En vóór alles moet de curator betaald worden. De curator is de advocaat die aangesteld wordt om zoveel mogelijk van waarde uit de onderneming te trekken. Vervolgens verdeelt hij de ‘boedel’ die zo ontstaan is over de schuldeisers."

Het faillissement leek de klanten van de ondernemers uit je onderzoek weinig uit te maken.

"Dat klopt. Bij de bedrijfsmarkt waar we het hier over hebben is het trouwens toch wat anders dan bij de consumentenmarkt, omdat de belangen groter zijn. Als je een jas koopt en die kledingzaak gaat failliet, dan vervalt je garantie, maar dan kun je hem nog wel laten maken bij het naaiatelier om de hoek. Maar als het om een hele dure machine in je bedrijf gaat dan moet je maar net iemand kunnen vinden die onderdelen daarvoor kan leveren."

Het viel me op dat de leveranciers na het faillissement vaak aan de ondernemers waren blijven leveren.

"Dat is inderdaad opvallend. Ik denk dat dat komt doordat men begrijpt dat een faillissement iemand kan overkomen. Dat fouten menselijk zijn. Failliet gaan is ook niet hetzelfde als iemand belazeren.

Het helpt trouwens als ondernemers open zijn over hun faillissement."

Zijn de schuldeisers wat dat betreft milder dan bijvoorbeeld vrienden en kennissen van de ondernemers?

"Ja, het faillissement is een sociaal stigma en een taboe. Maar ik geloof dat het stigma minder wordt.

Faillissement wordt tegenwoordig door ondernemers gebruikt als iets positiefs. Op websites van ondernemers wordt soms openlijk vermeld dat ze failliet zijn gegaan en een doorstart hebben gemaakt. Ze zien het faillissement dan als een leerzame ervaring."

Kun je zeggen dat een faillissement je in een sociaal isolement brengt?

"Ja, zeker."

Maar hoe heeft de omgeving invloed op iemands ondernemerschap na faillissement?

"Familie en vrienden zullen minder snel geld investeren in de onderneming. De partner zorgt voor veel extra spanningen, bijvoorbeeld op het moment dat je je huis uit moet."

In je scriptie pleit je ervoor dat gefailleerde ondernemers aan zelfreflectie moeten doen, maar is dat niet zoiets als dat je een goed mens moet zijn om te slagen in het leven?

"Het is toch minder verheven dan dat. Het gaat toch vooral over het zoeken van de schuld bij jezelf in plaats van die te leggen bij anderen."

En die zelfreflectie is goed voor elke ondernemer?

"Zeker. Jezelf is ook het enige waar je iets aan kunt veranderen."

Veel ondernemers gaven aan op kleinere dingen als management en administratie te zijn gaan letten.

"Ja, op zaken die direct tot het faillissement hadden geleid."

Maar is management dan iets kleins?

"Het onderscheid dat ik hierbij hanteer is of ondernemers iets fundamenteels geleerd hebben. Op het gebied van management is iets fundamenteels leren bijvoorbeeld dat je inziet dat te streng controle houden averechts werkt, niet-fundamenteel leren is bijvoorbeeld als je een bepaalde zin letterlijk in functioneringsgesprekken gaat gebruiken omdat die lijkt te werken.

Gefailleerde ondernemers die hun eigen schuld erkennen en reflecteren op zichzelf, dat worden fundamenteel betere ondernemers. Zij worden beter omdat ze een grote stap in hun ontwikkeling zetten. Anders is het faillissement maar een willekeurige ervaring die je op kunt doen."